Καφές φίλτρου: Μάθε πώς να φτιάχνεις τον καλύτερο εδώ!

Ποιος είναι ο καλύτερος καφές φίλτρου που μπορεί κάποιος να απολαύσει; Είναι ένα ερώτημα που απασχολεί τους λάτρεις αυτής της κατηγορίας καφέ, οι οποίοι επιδίδονται συχνά σε έρευνα αγοράς για να εντοπίσουν το πιο γευστικό χαρμάνι.

Είναι άραγε μόνο ζήτημα επιλογής ποικιλίας το ζήτημα του πιο καλού καφέ φίλτρου; Ή μήπως τελικά το αποτέλεσμα εξαρτάται και από άλλους παράγοντες;
Ε λοιπόν η αλήθεια είναι ότι μπορεί η ποικιλία να παίζει σημαντικό ρόλο, όμως δεν παίζει τον μοναδικό ρόλο.

Υπάρχουν πολλά άλλα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνει κανείς υπ’ όψιν του, αν επιθυμεί να απολαύσει μια μεγάλη κούπα καφέ γευστικού, αρωματικού και “γεμάτου” καφέ φίλτρου.

Στοιχεία που αφορούν – εκτός από την επιλογή του χαρμανιού – και στο άλεσμά του, στην διαδικασία παρασκευής του και στην συντήρησή του.

Δεν σου είχε περάσει από το μυαλό μέχρι τώρα ε; Κι όμως! Δεν αρκεί μόνο η αγορά μιας καλής ποικιλίας για να «απογειώσει» την καθημερινή σου αυτήν συνήθεια!
Συνέχισε λοιπόν να διαβάζεις αυτό το κείμενο, και θα μάθεις όλες εκείνες τις πολύτιμες και χρήσιμες πληροφορίες για να μετατρέψεις μια απλή καθημερινή πρακτική σε απολαυστική εμπειρία, αν όχι ιεροτελεστία!

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν!

Είμαι από σπάνιο και εξωτικό χαρμάνι…

…λέει το γνωστό τραγουδάκι και έχει δίκιο. Το πρώτο βήμα για μια απολαυστική κούπα είναι η επιλογή της ποικιλίας. Ο καλός καφές ξεκινά από τον καλό κόκκο. Γιατί ο κόκκος είναι αυτός που προσδίδει την γεύση, τα αρώματα και την ποιότητα στον καφέ. Οι ποικιλίες Arabica και Robusta είναι οι πιο δημοφιλείς και οι πιο διαδεδομένες στην χώρα μας.

Δεν είναι όμως οι μοναδικές. Η Geisha πχ είναι μια άλλη εξίσου εξαιρετική ποικιλία. Υπάρχουν επίσης διάφορες μείξεις ποικιλιών.
Γενικά πρέπει να κάνεις έρευνα αγοράς και να δοκιμάσεις πολλά χαρμάνια πριν καταλήξεις σε αυτό ή αυτά που θα καλύπτουν καλύτερα τους γευστικούς σου κάλυκες.

Και φυσικά πρέπει να διαλέξεις ένα καφεκοπτείο το οποίο θα εμπιστεύεσαι, γιατί εκτός από την ποικιλία εξίσου σημαντικός είναι ο βαθμός καβουρδίσματος και η ημερομηνία παρασκευής του προϊόντος (πόσες δηλαδή ημέρες έχουν περάσει από το καβούρδισμα).

Δεν πρέπει να περνούν πολλές ημέρες γιατί το άρωμα και η γεύση του καφέ αποδυναμώνονται.

Το μυστικό είναι στο άλεσμα

Επόμενο βήμα το σωστό άλεσμα. Παίζει μεγάλο ρόλο για το πώς θα καταλήξει γευστικά στο φλυτζάνι. Ένας χοντρά αλεσμένος καφές θα δώσει έναν αδύναμο καφέ, ενώ θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο εκχύλισης (θα μιλήσουμε για αυτό αναλυτικά παρακάτω).

Αντίθετα, ένας πολύ αλεσμένος καφές θα δώσει ένα πιο πικρό αποτέλεσμα στο στόμα γιατί θα έχουν εξαχθεί πιο πολλά συστατικά από αυτά που θέλουμε. Επιπλέον θα χρειαστεί γρήγορη εκχύλιση.
Πολύ βασικό επίσης είναι να καταναλώνεις τον καφέ σε μικρό διάστημα από το άλεσμά του. Όσο παραμένει αλεσμένος χάνει μέρος από τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του (σε άρωμα, γεύση κλπ). Άρα είναι καλύτερο να επισκέπτεσαι συχνά το καφεκοπτείο και να προμηθεύεσαι μικρότερες ποσότητες.

Αν το επιθυμείς μπορείς βέβαια να αγοράσεις έναν οικιακό μύλο άλεσης και να ρυθμίζεις ο ίδιος τον βαθμό άλεσης των κόκκων. Έτσι θα έχεις επιπλέον καλύτερο έλεγχο στις ποσότητες που καταναλώνεις και φυσικά φρεσκοκομμένο και μυρωδάτο καφέ ανά πάσα στιγμή στο σπίτι σου.

Είναι θέμα αναλογιών

Το τελικό αποτέλεσμα εξαρτάται σημαντικά από την αναλογία καφέ και νερού. Μην ξεχνάς ότι το νερό αποτελεί το 99% της περιεκτικότητας του καφέ οπότε θέλει προσοχή η ποσότητα του καφέ, γιατί αυτή είναι που θα κάνει την διαφορά. Αν δηλαδή ο καφές θα καταλήξει να είναι ελαφρύς ή δυνατός.

Χονδρικά μιλώντας για κάθε λίτρο νερού αναλογούν περί τα 50-65γρ. καφέ. Σε μικρή κλίμακα αυτό σημαίνει γύρω στα 6γρ./100ml νερού ή 2 κοφτές κουταλιές σούπας για κάθε κούπα χωρητικότητας γύρω στα 300ml νερό. Αν θέλεις να είσαι ακριβής και να μην υπολογίζεις με το μάτι, μπορείς να αγοράσεις μια ζυγαριά ή έναν δοσομετρητή.

Έτσι θα έχεις ήσυχο το κεφάλι σου χωρίς να διακινδυνεύεις το αποτέλεσμα και χωρίς πολλούς πειραματισμούς.

Και με το νερό τί γίνεται;

Μιας και το μεγαλύτερο ποσοστό του ροφήματος είναι νερό, δεν πρέπει να παραβλέψεις την σημασία του νερού που θα χρησιμοποιήσεις. Και αυτό γιατί η ποιότητα του νερού μπορεί να αλλοιώσει σε μεγάλο βαθμό το γευστικό αποτέλεσμα του καφέ.
Αν πχ η περιοχή που ζεις έχει σκληρό νερό είναι καλύτερο να το αποφύγεις και να χρησιμοποιήσεις αντ’ αυτού εμφιαλωμένο νερό.

Ή εναλλακτικά φιλτραρισμένο νερό βρύσης το οποίο είναι απαλλαγμένο από χλώριο και άλλες χημικές ουσίες.

Το κέρδος θα είναι διπλό για τον καφέ και την καφετιέρα σου. Δεν συστήνουμε εδώ την χρήση απιονισμένου νερού καθώς είναι καλό για τον καφέ να παραμένουν στο νερό τα μεταλλικά του στοιχεία.

Οκ, βάλαμε το νερό, αλλά ποια η ιδανική του θερμοκρασία;

Το επόμενο βήμα είναι η επιλογή της θερμοκρασίας του νερού μιας και είναι άκρως σημαντική για την επιτυχία του καφέ. Μια μέση θερμοκρασία είναι μεταξύ 92οC και 96οC. Καλό είναι να μην ξεπερνάς τους 100οC, το σημείο βρασμού δηλαδή. Η θερμοκρασία του νερού σχετίζεται με το άλεσμα και τον χρόνο εκχύλισης του καφέ.

Χαμηλότερη θερμοκρασία νερού σημαίνει ότι το νερό έχει περισσότερο βάρος (οι νόμοι της Φυσικής το λένε άλλωσστε…) και αυτό έχει επίδραση στο αποτέλεσμα και τον χρόνο της εκχύλισης.
Καλό θα ήταν να πειραματιστείς σε αυτό για να καταλήξεις στο ιδανικό για σένα αποτέλεσμα.

Για παράδειγμα μπορείς να πάρεις ένα θερμόμετρο (οι απλές καφετιέρες δεν έχουν σχετική ένδειξη για την θερμομέτρηση του νερού) και να δοκιμάσεις το εξής : να αφήσεις να δουλέψει η καφετιέρα μόνο με νερό, και να το θερμομετρήσεις.

Εναλλακτικά αγοράζεις μια καλή καφετιέρα με σχετική ένδειξη ή επιλογές που επιτρέπουν χειροκίνητη επιλογή όπως η μέθοδος pour-over ή το Aeropress. Μετά από κάποιες δοκιμές, θα βρεις την χρυσή τομή για εσένα.

Από την προετοιμασία στην παρασκευή

Έχεις λοιπόν αγοράσει την αγαπημένη σου ποικιλία, έναν συνδυασμό ίσως από χαρμάνι Βραζιλίας, Κολομβίας και Γουατεμάλας, έχεις αλέσει στον βαθμό που θέλεις τους κόκκους σου, ιδανικά στον ολοκαίνουριο σπιτικό του μύλο, έχεις μετρήσει σωστά τις αναλογίες καφέ και νερού με τα κατάλληλα εργαλεία και έχεις βάλει το φιλτραρισμένο/εμφιαλωμένο νερό στην ειδική θήκη.

Είναι όλα έτοιμα λοιπόν για να ξεκινήσεις την διαδικασία παρασκευής που θα σε οδηγήσει στην πολυπόθητη αρωματική καφεδένια εμπειρία.

Εν αρχή ην η προεκχύλιση

Είναι αλήθεια ότι οι περισσότερες οικιακές καφετιέρες στερούνται μιας λειτουργίας που βελτιώνει πραγματικά το τελικό αποτέλεσμα. Πρόκειται για αυτό που οι ειδικοί του καφέ ονομάζουν «προεκχύλιση» και δεν είναι τίποτα άλλο από το απλό βρέξιμο του καφέ πριν την εκχύλιση. Πώς το κάνεις αυτό μόνος σου;

1ο βήμα
Βρέχεις πρώτα το χάρτινο φίλτρο με ζεστό νερό. Είναι κάτι που θα αυξήσει τον βαθμό απορροφητικότητας του φίλτρου και θα αναδείξει τα αρώματα του καφέ.

2ο βήμα
Βάζεις τον καφέ στο φίλτρο και βρέχεις τον καφέ με ζεστό νερό. Το αρχικό «βρέξιμο» του καφέ με ζεστό νερό δυναμώνει την γεύση του καθώς έχει την ιδιότητα να απομακρύνει τα εναπομείναντα υπολείμματα διοξειδίου του άνθρακα που περιέχουν οι κόκκοι του. Προσθέτεις περί τα 50ml ζεστό νερό (η θερμοκρασία του να είναι κοντά στους 90οC), φροντίζοντας το νερό να πάει σε όλο το σώμα του καφέ και περιμένεις για κάποια δευτερόλεπτα.

3ο βήμα
Αφού περάσουν τα δευτερόλεπτα (περί τα 45’’) πατάς τον διακόπτη της καφετιέρας για να μπει σε λειτουργία και ετοιμάζεις τον καφέ σου.
Μπορεί να σου φαίνεται απλή και χωρίς σημασία διαδικασία, αλλά κάνει την διαφορά και θα την προσέξεις στο φλυτζάνι και τον …ουρανίσκο σου.

Tips για ακόμη καλύτερο αποτέλεσμα

Μπορείς να θερμάνεις με βραστό νερό την κούπα σου ή το σκεύος σερβιρίσματος αν πρόκειται να προσφέρεις τον καφέ και σε άλλους. Αυτό είναι μια καλή λύση τον χειμώνα, αν και δεν αποκλείεται να το κάνεις και το καλοκαίρι αν θέλεις να αξιοποιήσεις το γεγονός ότι η υψηλή θερμοκρασία, σε αντίθεση με την χαμηλή, αυξάνει τα αρώματα του καφέ.

Επίσης, και δώσε μεγάλη προσοχή σε αυτό, είναι πολύ βασικό να φτιάχνεις τόση ποσότητα καφέ όση θέλεις και πρόκειται να καταναλώσεις την αμέσως επόμενη ώρα. Ο καφές που μένει στο σκεύος για πάνω από μισή ή μία ώρα αρχίζει να χάνει και σε γεύση και σε ποιότητα.

Κοινώς, γίνεται μπαγιάτικος. Μην σε ξεγελά το ότι οι περισσότερες καφετιέρες έχουν μια θερμαινόμενη εστία για να τον διατηρούν ζεστό. Όσο παραμένει εκεί ο καφές τόσο το χειρότερο για την γεύση του και για τον καταναλωτή. Τέρμα λοιπόν στα «φτιάχνω καφέ για να έχω όλη μέρα» αν θέλεις πράγματι να απολαμβάνεις τον καφέ στα καλύτερά του.

Μην υποτιμάς την συντήρηση

Όπως είπαμε, το ιδανικό θα ήταν να αγοράζεις τον καφέ σου αλεσμένο σε μικρές ποσότητες για να μην σου ξεθυμαίνει και χάνει τα αρώματά του. Αν τώρα αγοράζεις φρέσκους κόκκους και τους αλέθεις στον δικό σου μύλο πάλι πρέπει να το κάνεις σε μικρές ποσότητες.

Σε κάθε περίπτωση είναι καλό να μην βάζεις τον καφέ στο ψυγείο, ειδικά τις σκούρες ποικιλίες, γιατί έχει πορώδη υφή και θα απορροφήσει υγρασία αλλά και οσμές από άλλες τροφές.

Το καλύτερο είναι να τον αποθηκεύσεις σε ένα γυάλινο ή πήλινο βαζάκι που κλείνει αεροστεγώς (ξέρεις εκείνα που το καπάκι τους έχει λαστιχάκι στεγανοποίησης από καουτσούκ) και να τον φυλάξεις σε ένα ντουλαπάκι σε θερμοκρασία δωματίου.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι παρασκευής;

Ουσιαστικά ο τρόπος είναι ένας και είναι ο ίδιος. Αυτό που διαφοροποιείται είναι το σκεύος που χρησιμοποιείς και ο ρυθμός με τον οποίο το νερό διαποτίζει τους αλεσμένους κόκκους του καφέ.

Ποια συσκευή να επιλέξω;

Υπάρχει πληθώρα συσκευών στην αγορά με διαφορετικά χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα η κάθε μια. Μια «τίμια» ηλεκτρική καφετιέρα δεν θα σου κοστίσει πάνω από 30 ευρώ και αν ακολουθήσεις τις συμβουλές που διάβασες εδώ, θα έχεις ένα πολύ καλό αποτέλεσμα στην κούπα σου.

Εναλλακτικές λύσεις αποτελούν συσκευές όπως η ονομαζόμενη «chemex» που είναι στην ουσία μια κανάτα που θυμίζει κλεψύδρα και χρησιμοποιεί φίλτρο. Άλλη επιλογή μπορεί να είναι το λεγόμενο V60 dripper, ένα σκεύος σαν χωνί στο οποίο μπαίνει το φίλτρο και μαζί εφαρμόζονται στο στόμιο μιας κούπας ή κανάτας.

Το κρίσιμο εδώ είναι να κρατάς σταθερό χέρι όταν ρίχνεις το ζεστό νερό, ελέγχοντας έτσι την εκχύλιση. Ανάλογα με τις ανάγκες σου διαλέγεις αυτή που σου ταιριάζει καλύτερα.

Και ποια αξεσουάρ;

Για τους λάτρεις του καφέ φίλτρου τα αξεσουάρ είναι πολλά. Ωστόσο αν θέλεις να έχεις τα βασικά για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, αυτά που χρειάζεσαι είναι μια ζυγαριά, ένας δοσομετρητής, ένα χρονόμετρο και φυσικά την αγαπημένη σου κούπα. Βέβαια όλα αυτά δεν πιάνουν μία αν δεν έχεις το πιο βασικό. Το καλό εξωτικό χαρμάνι!
Τελικά ο καφές φίλτρου είναι καλύτερος από άλλους καφέδες;

Όλα είναι θέμα γούστου. Και αυτό θα το κρίνεις εσύ. Όμως πρέπει να τονίσουμε ότι πρόκειται για έναν καφέ που είναι εξίσου εύκολο να φτιαχτεί στο σπίτι, το γραφείο ακόμα και στην παραλία με το κατάλληλο σκεύος. Δεν απαιτεί ειδικές δεξιότητες ούτε και ακριβά παρελκόμενα.

Έχει μικρό κόστος και το αποτέλεσμα σε ανταμείβει γευστικά. Με λίγα λόγια δεν σε περιορίζει.
Αν τον συγκρίνεις δε με τον εσπρέσσο, που η επιτυχία του εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα της μηχανής (η οποία στο σπίτι δύσκολο να είναι αντάξια μιας μηχανής που συναντάς σε μια καφετέρια) τότε ο καφές φίλτρου παίρνει κι άλλους πόντους γιατί η επιτυχία του εξαρτάται από τον ανθρώπινο παράγοντα και μόνον.

Μια νέα εποχή ανατέλλει για τον καφέ φίλτρου

Τα τελευταία χρόνια ο καφές φίλτρου ανεβαίνει σε δημοτικότητα παγκοσμίως, σε σημείο που σε κάποιες χώρες όπως πχ η Αυστραλία να μιλάνε για πραγματική αναγέννησή του. Ο νέος καφές φίλτρου βρίθει αρωμάτων, δεν έχει μαύρο χρώμα αλλά είναι πιο ανοικτόχρωμος, και μεταξύ μας δεν χρειάζεται πολύ κόπο, αλλά …τρόπο για να τον απολαύσεις.

Προσφέρει δε μεγάλη ευελιξία στον καταναλωτή καθώς με ελάχιστες παραλλαγές στην παρασκευή του το γευστικό αποτέλεσμα αλλάζει κάθε φορά χωρίς όμως να είναι λάθος.
Κλείνοντας πρέπει να διευκρινίσουμε κάτι. Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να λέμε τον καφέ φίλτρου «γαλλικό» σωστά; Έλα όμως που αυτό δεν ευσταθεί. Δεν είναι βέβαια γνωστό το πώς έχει επικρατήσει αυτή η ονομασία.

Το πιο πιθανό όμως είναι επειδή ένα από τα αξεσουάρ που χρησιμοποιούνται κατά την παρασκευή του λέγεται γαλλική πρέσα. Σε άλλες χώρες λέγεται απλά «μαύρος» όπως πχ στην Αμερική. Αλλού έχει επικρατήσει να λέγεται «brew».
Αφού λοιπόν αποκαταστήσαμε και την αλήθεια, εκτός του ότι σε μυήσαμε στα μυστικά του επιτυχημένου καφέ φίλτρου, δεν σου μένει παρά να ανάψεις την καφετιέρα σου και να εφαρμόσεις στην πράξη ό,τι έμαθες!
Καλή απόλαυση!